Bağlama İmalatı

Kendi bağlamamı yapma hevesiyle çıktığım bu yolda bağlama öğretmeni olmamın avantajıyla üst düzey çalgı yapma hedefime ulaşmak için hâlâ araştırıyor ve çaba sarf ediyorum.Daha kendime bağlama yapmadım. Son bağlamayı kendime yapmayı düşünüyorum. “Oldum.” dediğim anda bu mesleği  bırakmayı düşünüyorum. Çırak yetiştirmek ve bu mesleği gelecek nesillere aktarmak öncelikli hedeflerimden biri.Bağlama yapımında dut, maun, karaağaç, kızıl ardıç gibi kaliteli ağaç malzeme kullanılmaktadır.Bağlama Oyma olursa kestane ve dut kullanıyorum. Bunun dörtte bir yarma olmasına dikkat ediyorum. Buna ustalar‘kabuktan açma’ tabirini kullanırlar. Çünkü halkalar kapağa paralel olur, bu da ses kalitesini artıran bir olgudur. Bir diğer seçeneğimiz de yaprak tekne diye adlandırılan ağaçların ince ince doğranıp, kalıpta ısıtılıp bükülmesiyle elde edilen gövde cinsinden yapılan bağlamalardır.Bu şekilde daha az ağaç zayiatı olur, bir oyma tekne yapılacak ağaçtan dört adet yaprak tekne yapılabilir, ağaç israfını önlemek açısından yaprak gövdeden yapılanlar daha çok üretiliyor.Yaprak gövde şeklinde yapılan bağlamalar da ardıç veya dut tercih ediyorum, çıkan tınılar beğeniyorum, sap ağacı olarak akça ağaç yada ak gürgen kullanıyorum, dayanımı ve esnemesi güzel ağaçlar.Bir bağlamada ilk aradığım özellik, çalım rahatlığı ve tel yüksekliğidir. Bağlamanın çalımı rahat ise o iyi bir ustanın yapımıdır. Bununla birlikte malzemede kuvvetlilik ararım.Ağaç seçimi, sapın elyafı ve kapağın sıklığı yerinde ise ondan sonra tonuna bakarım. Bağlamadaki ton özneldir. Kişiye göre aranan ton farklıdır. İyi bağlama sizi üç saatte egzersiz yaparak yapabildiğiniz bir pasajı daha kısa sürede yaptırabilen bağlamadır. Bunu profesyonel bağlama çalıcılar anlar. Bağlama sizde daha çok çalma isteği uyandırıyorsa bu gerçekten iyi bağlamadır. Bağlama yapımı uzun bir süreç gerektiriyor.Kullandığımız ağaçların kuru olması çok önemli, ağacın içinde kuruyarak suyun boşalttığı odacıklar oluşur, bu odacıklar ses kutusu gibi görev yaparak ağacı sese karşı duyarlı hale getirir. Kuru olan ağaçtan yapılan çalgı az kuru olana üstünlük sağlar. Kaliteli bir çalgıyı sadece ağaç kalitesiyle sınırlandıramayız. Tutkal,çalgının dengesi, iyi işçilik ve sesi bozmayacak nitelikte cila önemli aşamalarıdır. Bağlama yapımında incelik gövde ağacıyla göğüs tahtası olarak kullanılacak ladin cinsi ağacın uyumudur. Bağlama yapımında ustalık burada başlar, yani ağaç seçimi.

Hangi tınıları elde etmek istiyorsanız ona uygun ağaç seçmeniz gereklidir.Gövdeyi, kapak tahtasını, sapı birbirinin eksiklerini giderecek ve beraber tını oluşturacak şekilde seçmeniz çalgının güzel tınılar ve ses çıkarmasını sağlar. Ustanın yaptığı sazda tiz sesleri de bas sesleri de orta sesleri de çıkaracak ağaçların olması gereklidir. Her ağaçtan çalgı yapılabilir kanısı doğru değildir. Kullandığımız tutkal guliten tutkalı denilen tutkal cinsidir ki müzik aleti yapımında yüzyıllardır kullanılmaktadır. Bu tutkalın en büyük özelliği su dolu bir kabın içine ikinci  bir kap oturtularak, tutkalın ikinci  kabın içinde suyla açılarak kaynatılması suretiyle hazırlanır.Yapılan tutkalın yapışma kıvamına gelmesi beklenmelidir.Tutkal sıcaklığının 70 santigrat dereceyi geçmemesi ,kaynamaması gereklidir. Yapışma yüzeyleri toz ve kirden arındırılıp yapıştırılacak yüzeyler işkencelerle sabitlenmeli, eğer kapak tahtasıysa bantla gövdeye sabitlenmelidir.Bağlama yapımında en önemli aşama sap ile kapak arasındaki açıdır. Sapın iki farklı bölgesindeki çeki payı ve çırpma payı denilen açılar vardır. Sapta çalışmadan önce kapak tahtası üzerinde köprü payını ayarlamak gereklidir. Bu açıları olması gereken açılara denk getirirsek bağlamanın tel yüksekliği düşük olur, bu sebeple çalımı daha rahat ve kolay olur. Buna halk dilinde işler sap deniliyor.Bağlamada köprü yüksekliği 6 mm ile 5 mm arasında olmalıdır, bu değerlerin altı ve üstü standart dışıdır ve yüksekse kapağı yorar ve çökertir, alçaksa bağlama kof ses, niteliksiz ses verir. Yapılan bağlamaların cilasından da bahsetmek gerekli kanısındayım.Ben polyester cilayı tercih ediyorum. Yapımı zor,işçiliği zor fakat sonucu iyi ve dayanıklı bir cila olması açısından kaliteli bağlamalarda tercih ediliyor.

Bağlama yapımı günümüzde daha çok usta çırak ilişkisi ile öğreniliyor. Devlet Konservatuvarlarının çalgı yapım bölümleri de bu konuda hizmet veren devlet kurumlarıdır. Bu bölümlerden yetişen gençler bilgisiyle tecrübesini birleştirdiğinde iyi ustalar meydana gelir ki çalgı çalanlar için büyük avantajdır. Denizli de çalgı yapım bölümünden mezun, bağlama yapan bir usta olmadı henüz;ben öğrencilerimden yönlendirmeye çalışıyorum. Çalgı yapım ustasının yaptığı çalgıyı ileri seviyede icra edebiliyor olması çok önemli, yapılan çalgının hataları varsa görüp kendini geliştirmesi daha kolay oluyor. Ülkemizde bağlama yapım sektöründe yıllardır çalışmış pek çok usta yaptığı çalgıyı bırakın çalmayı akordunu dahi sağlıklı yapamıyor. Bu sebeple bu sektörde üniversiteli ustaların öne çıkmasını teşvik etmemiz gerekiyor.